کد مطلب:28483 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:30

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

در تفكر مشائيان منظور از ده عقل چيست و عقل فعال يعني چه؟

هر نفسي كه ناقص است و بخواهد از نقص به كمال برسد، نياز به مكمّلي دارد كه او را از قوه به فعليت برساند و خارج كننده از نقص به كمال، خود بايد داراي كمال بالذات باشد؛ يعني، نقصي نداشته باشد. كه آن عقل مفارق، موجودي فوق عالم طبيعت و خارج از مادّه واحكام مادّه و قائم به نفس است و تغيّر، تبدل، فساد و زوال در او راه ندارد. اين عقل مفارق را عقل فعّال گويند. برخي مانند شيخ الرئيس در «تعليقات» عقل اوّل را، عقل فعال مي داند و گاهي از عقل فعّال تعبير به عقل بسيط، روح القدس و لوح محفوظ مي كنند. درباره عقول عشره نيز گفته شده است: افلاك داراي عقل هستند كه عقل آنها را اداره مي كند و هر فلكي عقلي مختص به خود دارد كه در قديم براي هر سيّاره يك فلكي در نظر مي گرفتند و سيارات را هفت عدد مي دانستند و به آنها افلاك سبعه مي گفتند. آنان براي خورشيد يك فلك (به عنوان فلك هشتم) و براي ثوابت فلكي ديگر فرض مي كردند (به عنوان فلك الافلاك؛ يا فلك الاطلس و يا محددالجهات). مجموع اينها نه فلك مي شود كه هر كدام داراي عقلي مستقل مي باشند. به عبارت ديگر اين نه عقل همراه با عقل فعال - كه مكمّل همه اينها مي باشد - عقول عشرة را تشكيل مي دهند.